Novosti

Petrovački kasnoantički arheološki lokalitet Mirište sa mozaicima nakon sanacionih radova, primio je prve posjetioce. Ovaj arheološki lokalitet prvi su posjetili učenici i nastavnici OŠ „Jugoslavija” iz Bara, u cilju upoznavanja kulturnih znamenitosti na teritoriji Budve. Ovom prilikom đaci su posjetili i Spomen dom „Crvena komuna”.
JU „Muzeji i galerije” Budve ovog ljeta počela je sa sanacijom objekta koji natkriva mozaik, a koji je već duži niz godina van funkcije za posjetioce ovog značajnog kulturnog dobra. Uzrok višegodišnjeg nefunkcionisanja ovog montažnog objekta i njegovo zatvaranje je kako nebriga o ovom lokalitetu i kulturnom nasljeđu, tako i prirodni faktor, ali i vremešnost samog objekta. Nedavno je na inicijativu direktorice JU Muzeji i galerije Budve, mr Lucije Đurašković i konzervatora savjetnika Jova Đurovića ovaj objekat saniran i ponovo stavljen u funkciju.

Istoričarka umjetnosti mr Đurašković je istakla da se pretpostavlja da je petrovački kasnoantički mozaik nastao sredinom 4. vijeka. Primjer je simbioze kasnoantičke i ranohrišćanske umjetničke tradicije, te označava i same početke ranohrišćanske umjetnosti na Crnogorskom primorju, odnosno južnom dijelu istočne obale Jadrana.
Ovaj velelepni mozaik je ukrašavao pod vile rustike (»Villa Rustica«) nekog moćnijeg veleposjednika koja se nalazila u neposrednoj blizini puta Epidaurus-Scodra, puta koji je povezivao Epidaurus sa glavnim gradom tek osamostaljene rimske provincije Prevalis. Sasvim slučajno 1902. godine otkriven je fragment mozaičkog poda manje površine, sa poznatom predstavom triju riba sa jednom zajedničkom glavom, koji, nažalost, do danas nije ostao sačuvan.
Ovom prilikom, u neposrednoj blizini mozaika pronađeni su i određeni grobni nalazi (vaza od zelenkastog stakla i nekoliko antičkih novčića) koji su potom izgubljeni, pa je preciznije zaključke u vezi ovog otkrića skoro nemoguće izvoditi. Nešto kasnije, godine 1941., u blizini mjesta gdje je otkriven dio prethodnog mozaika, pronađena je znatno potpunija, veća i bolje očuvana podna dekoracija još jednog prostora iste građevine (V. Jovanović, »Novi kasnoantički mozaik u Petrovcu na moru«, 1963.). Riječ je o mozaiku površine oko 37,5 m2., koji kompoziciono predstavlja jedinstvenu cjelinu pravougaonog oblika, podjeljenu na dvanaest jednakih polja ornamentom u vidu pletenične prepletne trake, dok je cjelokupna pravougaona površina okružena stilizovanom valovitom lozon obrazovanom od ritmički postavljenih pelti. Dvanaest kvadratnih ploča raspoređeno je tako da se po četri nalaze u vertikalnom i po tri u horizontalnom redu, navela je istoričarka umjetnosti Lucija Đurašković .
Znatna oštećenja pojedinih polja (osmo i dvanaesto), onemogućuju prepoznavanje motiva koji su bili predstavljeni na njima. U ostalim poljima karakteristično je ponavljanje (ali ne i naizmjenično) određenih istih motiva. Ti motivi su, uglavnom, geometrijskog ili vegetabilnog karaktera, Najčešće su to stilizovane cvjetne predstave krstastih ili osmolistih rozeta, motiv ognjenog točk, motiv četiri krstasta, geometrijski pravilno postavljena, lista vinove loze. Istaknuta polihromnost mozaika postignuta je upotrebom šest raznovrsnih kolorističkih tonova kamenih kockica. Rutinska preciznost izrade u tehnici »opus tessellatum«, navodi na pretpostavku da su ga negdje sredinom IV vijeka radili majstori iz kruga salonitske radionice. Međutim, analogija sa rijetkim prikazom kombinacije motiva krstastih pelti i ukrštenih hlebova (Solomonov čvor) upućuje na veze sa Akvilejom i njenom majstorskom radionicom, naglasila je Lucija Đurašković
U pogledu stila na mozaiku je primjetna sklonost majstora ka kitnjastom i izrazito dekorativnom načinu izražavanja uz čestu upotrebu toplih, ružičastih tonova tesela. Istraživanja su pokazala da crno-sive tesele potiču iz Spiča, zelene sa plaže u Bečićima, ružičaste iz Boke, dok su ostale vrste, uglavnom, lokalne. Topli tonovi ružičastih tesela, kakvi su upotrebljeni na ovom mozaiku, često se sreću i na fragmentovanim ostacima mozaika u okolnim mjestima u Boki (Prevlaka kod Tivta, Risan, crkva Sv. Srđa i Vakha u Podima kod Herceg-Novog). Utvrđeno je da se mejdan ovog specifičnog ružičastog kamena i nalazio upravo u Boki, u Đurićima.
Izuzimajući antički, kasnoantički i ranohrišćanski mozaici otkriveni na području opštine Budva, predstavljaju značajna svjedočanstva o vremenu o kome nam, bar kada je riječ o Crnoj Gori, istorija, nije ostavila naročiti broj materijalnih dokaza, dok u likovnoj umjetnosti ukazuju na klicu koja će se rascvjetati u srednjevjekovnoj hrišćanskoj umjetnosti, istakla je direktorica JU Muzeji i galerije Budva Lucija Đurašković.