Novosti

U organizaciji i izdavaštvu JU Narodne biblioteke Budve i Paštrovskog almanaha u četvrtak je promovisan zbornik „Budva u Velikom ratu - istorija, predanje, sjećanja“.

Radovi u Zborniku plod su naučnog simpozijuma održanog 6. i 7. novembra 2018. godine povodom 100 godina od kraja Prvog svjetskog rata.

O Zborniku su govorili, urednik dr Predrag Zenović, mr Savo Martinović, dok je govor recenzenta zbornika, akademika Zorana Lakića pročitan na promociji.

Ovim programom Narodna biblioteka Budve otpočela je proslavu obilježavanja Dana opštine Budva 2019. godine, a proslavu i samo veče otvorio je potpredsjednik opštine Budva – Vladimir Bulatović. On je istakao da je prošlogodišnji naučni simpozijum predstavljao jedno sagledavanje činjenica i „objektivno prikazivanje činjenica o tome što se dešavalo, o nečemu što je oblikovalo umnogome cjelokupnu istoriju Evrope. Počev od toga da je nestala možda i najveća imperija – Austrougarska imperija pa do toga kako se to reflektovalo i na naše krajeve. Izuzetno mi je zadovoljstvo da večeras u ovom zborniku radova koji sam ovlaš uspio pregledati jer je tek izašao iz štampe vidim upravo to i to je nešto čime Biblioteka treba da se ponosi, i svi mi kao sugrađani onim što je ovdje napisano i izneseno. Dakle, u Zborniku vidimo taj dio naše istorije sagledan iz svih uglova, i iz istorijskih arhiva, iz predanja, itd., dio istorije koji je osvijetljen ne samo iz ugla ratnih dejstava već iz onoga što se dešavalo u pozadini gdje su ljudi pokušavali da sačuvaju identitet, a imamo takođe i slikare i pisce toga vremena koji su uspijevali da sačuvaju ono što je naše, izvorno, u tom ratnom vihoru. Neizmjerno mi je drago što Biblioteka uporno nastavlja i bori se i uspijeva da sačuva jedan kvalitet čemu i večeras svjedočimo i da je u posljednje vrijeme veliki broj publikacija koje će nama, građanima Budve pomoći da sagledamo njen rad i rad svih onih koji su nekada živjeli u Budvi, prisjećali se momenata koji su oblikovali naš grad, istoriju i sve ono što se dešava.“

U ime uređivačkog tima zbornika „Budva u Velikom ratu“ govorio je dr Predrag Zenović. Govoreći o strukturi Zbornika on je istakao da je namjera bila da se temi pristupi svestrano, te da je u skladu sa metodološkim i programskim načelima u koncipiranju prošlogodišnje naučne konferencije, Zbornik podijeljen u pet cjelina: „U prvom dijelu „Istorijski kontekst Prvog svjetskog rata“ nalaze se radovi autora koji polaze iz perspektive opšte ili nacionalne istorije. Veliki rat je svjetski, opšti rat pa se činilo primjerenim da se u sagledavanje ovog istorijskog perioda krene iz opšte perspektive. Drugi dio „Boka i Bokelji u Velikom ratu“ sadrži značajnu istoriografiju vezanu za učešće Bokelja dobrovoljaca u ovom ratu, ali i istoriju njihove svakodnevice tokom ove četiri ratne godine. Centralni dio zbornika „Budva u Velikom ratu“, kao što je bio slučaj i sa konferencijom, posvećen je Budvi. U ovom dijelu nakon dva opšta teksta o istorijskim prilikama u Budvi neposredno nakon i tokom Prvog svjetskog rata, slijede tekstovi autora u kojima se govori o učešću budvanskih plemena u Velikom ratu: Grbljana, Paštrovića, Brajića, Maina i Pobora. Ova zavičajna istorija, zapisana rukom zaljubljenika u istoriju od kojih mnogi po vokaciji nisu istoričari, te sjećanja i pričanja, slike i dokumenti o Velikom ratu značajan su doprinos istoriografiji Budve i njene okoline. U četvrtom dijelu „Društvo i kultura Crne Gore, Boke i Budve u vrijeme Velikog rata“ govori se o društvenim i kulturnim prilikama u Crnoj Gori i Boki tokom Prvog svjetskog rata. Tekstovi u ovom dijelu ukazuju na to da istorija ne smije biti samo priča o ratovima i bitkama, nego i priča o društvenim odnosima, kulturi, duhovnosti, stvaralaštvu i svakodnevici. Konačno, u petom dijelu zbornika „Veliki rat u književnosti“ dva rada posvećena su Prvom svjetskom ratu u književnosti, načinima na koji je on interpretiran u djelima naših velikih pisaca. Ovi prilozi iz oblasti istorije i nauke o književnosti ukazujju dodatno na kaleidoskop istorijskih istina i promišljana istorije na prostoru koji, kako je smatrao Čerčil, proizvodi više istorije nego što može da podnese“.

Zbornik „Budva u Velikom ratu – istorija, predanje, sjećanja“ predstavio je i jedan od autora članaka u zborniku mr Savo Martinović. On je istakao da tekstovi u ovom Zborniku obiluju neobičnim činjenicama koje nismo znali ili nismo poznavali dovoljno. „To predstavlja jednu od najvećih vrijednosti ovog Zbornika. Naravno, svaka interpretacija, odnosno naša priča o tim činjenicama je nužno subjektivna. To je svakako prisutno i u ovim tekstovima, ali to ne treba nužno gledati kao nešto loše. Naprotiv, ljepota je u različitosti sagledavanja istih stvari. Naravno, bilo bi poželjno ne izmišljati činjenice, pogotovo kada se radi o istorijskim faktima. U svakom slučaju, učesnici u Velikom ratu, koji su o tome nešto zapisali, samim činom pisanja vjerovatno su više učinili upravo tim pisanjem nego samim svojim ratovanjem.“ Martinović je istakao da pored masovnosti i dobrovoljnog učešća naših predaka u prvom svjetskom ratu, još jedan fenomen zavređuje pažnju: „U godinama prije Velikog rata veliki dio radno sposobnih muškaraca sa ovih prostora bio je u pečalbi, pretežno u Americi. Na prve vijesti o početku rata najveći broj njih, a radi se o više stotina ljudi, odlučio je da se vrati kući da bi učestvovao u ratu. Ovo je veoma rijedak slučaj, posebno imajući u vidu činjenicu da su oni upravo zbog siromaštva otišli, i da je prekid rada za njihove porodice začio glad i nemaštinu. Ako tome dodamo da je put iz Amerike trajao oko tri mjeseca i da su troškove puta uglavnom plaćali sami, veoma teško bi to mogli uklopiti u neka današnja mjerila uobičajenog ponašanja“.

Akademik Zoran Lakić, koji je recenzent zbornika Budva u Velikom ratu – istorija, predanje, sjećanja, u svom pisanom saopštenju istakao je da je prvo od pitanja koja se ističu oslobođenje i ujedinjenje, da je narod Crne Gore prvačio u tom pokretu za ujedinjenje mnogo prije Prvog svjetskog rata, te da je „tadašnji Gospodin Crne Gore“ bio za ujedinjenje i „svaki njegov govor odisao je idejom ujedinjenja bratskih naroda. Smatrao je i želio da bude, tako da kažem, prvi ujedinitelj. U tom nastojanju sukobio se sa unukom Aleksandrom Karađorđevićem, koji je sa pozicije veće države od Crne Gore, koju unosi u to ujedinjenje i njenog doprinosa u borbi za konačno oslobođenje – takođe računao na takvo prvjenstvo. U tom dinastičkom rivalitetu đeda i unuka – mnogo bitniji je bio stav velikih sila. Pri tome mislim na Parisku mirovnu konferenciju 1919. godine, koja je odlučujućim odlukama prihvatila Ujedinjenje 1918, baš onako kako se ono i desilo. Citiraću dio izvještaja komandanta saveničkih trupa – francuskog genrala Franše de Perea: Uz rijetke izuzetke – svi su za Jugoslaviju! Dakle, ne može se reći da su tada zvanična Crna Gora i njen suveren – bili protivu ujedinjenja 1918. godine, a još manje se može govoriti da je tada nestala Crna Gora. Ona je nastavila da živi, kao i sve druge pokrajine ujedinjene države, uključujući tu i Srbiju.

Pitanje za raspravu je: da li je trebalo bolje tretirati njen status kao samostalne države, pa i njenu viševjekovnu borbu u osnovi koje su uvijek bile zajedno riječi – oslobođenje i ujedinjenje.“ Akademik Lakić je nadalje istakao da ovaj Zbornik donosi i novu faktografiju: „Skrenuću vašu pažnju i na pitanje pokušaja revizije istoriografskih ocjena uzroka i posljedica Prvog svjetskog rata. I za ovo pitanje nalazimo odgovor u novoj faktografiji, koju, donosi ovaj Zbornik radova. U recenziji sam to potpunije objasnio. Tome bih još dodao da se odavno hrvaju – politika i nauka. Nije dobro kada nauka posustane. Politika se često sama kompromituje – pokušavajući da dezavuiše nauku. Da navedem najnoviji primjer: zašto se ta novija istorija – štampa u milionskim tiražima. Odgovor vidim u onoj narodnoj mudrosti: Hiljadu puta izgovorena laž, počinje da liči na istinu.“ Govoreći o odluci o poništenju odluka Podgoričke skupštine 1918. godine, akademik Lakić je postavio pitanje „Da li se može poništiti jedan istorijski događaj, koji se, uistinu desio!?“