Novosti

U Narodnoj biblioteci Budve u ponedjeljak je promovisana zbirka poezije “Gradivo” autora Radomira Uljarevića.

Na promociji u holu Akademije znanja autor je kazivao stihove iz Gradiva, a o Uljarevićevom stvaralaštvu govorio je pjesnik, esejista i književni kritičar Gojko Božović.
Zahvaljujući ovakvim knjigama ucijelo vidimo jednu pjesničku avanturu, sadašnji tok, poetičke mijene i tematske izazove i kako su se mijenjali oblici koji su pjesnika naročito zanimali i kako su se izazovi u poeziji trajno ustanovljavali da je zapravo nikada ne napuste.
Ova knjiga Gradivo je, smatra Gojko Božović, jedna velika retrospektiva, jedna suma pjesničkog iskustva.

“Sklopljena iz petnaest pesničkih knjiga, knjiga Gradivo jeste istovremeno i knjiga sabranih pesama i knjiga izabranih pesama.
Knjiga izabranih pesama otuda što tu nisu sve pesme koje je Radomir pisao i objavio u svojim ranijim knjigama, a sabrane zato što već sam on u jednom uvodnom eseju nedvosmisleno kaže da njegove pesme jesu upravo one koje se nalaze u ovoj knjizi, a sve one koje mu nisu bile pri ruci ili mu se u ovom trenutku nisu učinile pogodnim da budu uključene u jedno ovakvo izdanje zapravo na neki način izlaze iz kruga onoga što on smatra onim što je učinio u savremenoj poeziji.”

Pjesnik i kritičar Gojko Božović smatra da je izbor suštinski važan u poeziji - izbor pjesničkog glasa, tema, pjesničkih sredstava, ali veoma je važna ta poetička rigorozost do koje dolaze samo najbolji među pjesnicima.
Knjige ovakve vrste, kada na jednom mjestu imamo čitavu retrospektivu pjesničkog poduhvata nama zapravo omogućavaju da mnogo bolje i neposrednije možemo da pratimo kako se ta poezija mijenjala iz kojih sve izvora ona proističe i na koji način se konstituiše kao jedan jedinstven, neponovljiv pjesnički glas - smatra Božović.
Jedno sumarno čitanje Gradiva bi moglo da prepozna tri toka, faze u poeziji Radomira Uljarevića.

“Prva faza bi bila obeležena ranom njegovom pesničkom knjigom Britva.
Dakle, na samom početku, pesnik je zapravo od svojih iskustava, od svojih sećanja oblikovao čitavu jednu fantazmagoriju, od realnog sveta oblikovao je čitav jedan svet izmaštan, svet koji više ne postoji u realnim okvirima života, ali sa jednakom snagom i neposrednošću postoji u tom izmaštanom prostoru sećanja.
Poezija nastaje, u nekom od najboljih svojih trenutaka, upravo od sećanja i ono što u poeziji ostaje to prebiva u sećanjima kao jednoj privilegovanoj formi mišljenja i iskustva…
Kada čitamo tu knjigu Britva, možemo da vidimo da s jedne strane jeste i čitav jedan glosar, jedan rečnik stvari iz neposrednog okruženja, iz emotivnog iskustva, iz tog prvog susreta, iz prvog doživljaja sveta i kao da je pesniku zapravo bilo neophodno da na samim počecima svoje poezije zapravo prepozna svet u kome se našao, svet u kome ipak postoje neke stajne tačke i svet u kome je moguće pamtiti neke privilegovane, izabrane fragmente stvarnosti i života.
Kada čitamo naslove pesama u knjizi Britva, onda vidimo da to jesu mali, sažeti izvodi iz neposredne stvarnosti koja ima vrlo veliku emotivnu nosivost upravo zato što počiva na tom principu sećanja, na principu porodične istorije ili pak na principu nečega što je duboko doživljeno, što se nosi kao neka vrsta prtljaga sa kojim se čovek oprema za odlazak u svet.
Već od sledeće knjige, od “Prikupljanja podataka” i “Prese” pa duž pesničkih knjiga koje su objavljene tokom 80-ih i 90-ih godina ja bih video tu drugu fazu u poeziji Radomira Uljarevića.
To je dakle jedna vrsta socijalnog verizma, jednog od najizrazitijih u našoj savremenoj poeziji.
Možemo se podsetiti da 80-ih i 90-ih godina u ukupnoj evropskoj poeziji socijalni verizam je možda najizrazitiji tok i neki od najvažnijih pesničkih opusa su nastali u ključu socijalnog verizma, dakle ta neka potreba da se pesnici u svojim stihovima suoče sa konkretnim izazovima dana, da istovremeno budu angažovani u svojim stihovima, ali i da neposredno datu stvarnost kritikuju iz jednog ugla koji u sebi sadrži i elemente tradicije, iskustva, mita i elemente istorijskoga trajanja.
Kada pogledamo pesnički opus Radomira Uljarevića koji se oblikovao u 80-im i 90-im godinama, onda vidimo da se tu definišu zapravo dva sveta, jedan koji je izložen, neposredno dat, doživljen, proživljen, svet oko nas koji je izložen jednoj bespoštednoj kritici, to je svet socijalne, političke, ideološke stvarnosti, to je svet demonskog obilja, svet koji je sazdan od najizrazitijih političkih svojstava, na neki način to bi s jedne strane bio svet realnog socijalizma, s druge strane u tokovima 90-ih godina, to je dakle svet postsocijalističke tranzicije, i u jednom i u drugom obliku zapravo društvena stvarnost jeste ključni izraz sa kojim se suočava pesnik.

I vidimo da u čitavom nizu njegovih knjiga zapravo se formuliše taj susret sa stvarnim svetom…
Mi vidimo kako se pesnik vrlo smelo i vrlo bespoštedno suočava sa izazovima stvarnosti tako što demaskira ideološke slojeve, tako što demaskira ideološki jezik, a mi znamo da jezik ideologije jeste zapravo najopasnije sredstvo kojim se može imobilizirati neka stvarnost, jezik ideologije jeste ona sila koja nas najsnažnije odvaja od stvarnog iskustva od potrebnog suočavanja sa stvarnošću.
Otuda, čitave pesničke knjige Radomira Uljarevića jesu posvećene upravo tom pitanju jezika ideologije, tom demaskiranju ideološke stvarnosti i mehanizama uz pomoć kojih političke, društvene ili ideološke sile oblikuju stvarnost prema svojim očekivanjima i potrebama.
Tu vidimo jednu čežnju za stvarnim svetom; ako je u toj ranoj knjizi Britva svet bio neposredno dostupan, ako taj svet nije bio izmaknut, izmešten, nije bio dalek, nije bio suspendovan, onda vidimo da u kasnijim pesničkim knjigama Uljarevićevim postoji stalna čežnja za svetom, potreba da se svet prepozna i pronađe u svojoj autentičnosti.
Ali, pesnik istovremeno ne propušta da evidentira to što postoji oko njega, taj svet koji je tako dalek, svet koji je ogrezao u obmane jezičke ili političke, društvene ili ideološke, i onda vidimo da njegove pesme jesu zapravo jedna vrsta demitologizacije jednog ideološkog i političkog sveta koji je postojao u stvarnom životu ljudi i čije posledice se iz tog života zapravo nikada nisu uklonile.
Istovremeno, kada pogledamo način na koji pesnik demitologizuje taj ideološki svet i jezik koji se pokušavaju nametnuti kao jedina stvarnost, onda vidimo da ovaj pesnik pre svega pribegava jednom ironijskom govoru.
Taj raspon ironijskog govora je vrlo razuđen, različita su sredstva kojima pesnik pribegava, ali bih rekao da ironijski modus jeste zapravo njegov trajni izbor u poeziji, nešto što možemo prepoznati kroz duhovitost, kroz jezičke obrte, kroz spremnost da se zapravo reinterpretira ili preispita gotovo svaka zamisliva stvar ovoga sveta i vidimo kako taj ironijski modus jeste privilegovano pesničko oruđe kojim Radomir raspolaže i upravlja u najvećem broju pesama u knjizi Gradivo.
U tim pesmama iz 80-ih i 90-ih godina videćemo još neka sredstva pesničkog govora koja su neobično važna i neobično prisutna, posebno bih istakao jednu permanentnu hiperbolu i grotesku…

Ona treća faza u pesništvu Radomira Uljarevića, uslovno govoreći, meni se nekako čini da posle 2000. godine i posle knjige Opis dolazi jedna vrsta tihe, postepene, ali rekao bih i dalekosežne poetičke promene.
Ako bi ona rana knjiga Britva bila otkriće sveta takvog kakav jeste, neposredno datog sveta, ako bi knjige iz 80-ih i 90-ih godina bile sudar sa činjenicama ideološke i političke stvarnosti, ako bi bile demaskiranje ideologije, ovo što obeležava Uljareićeve stihove posle 2000. i sve do najnovijih pesama i knjiga to je jedna vrsta pomeranja od socijalnog verizma koji i dalje ostaje snažno prisutan u ovim stihovima prema nečemu što možemo zvati magijskim verizmom…
Na prvi pogled to proširenje pesničkog sveta i predmeta pesničkog mišljenja i pevanja možemo videti u činjenici da u pesmama iz 2000-ih godina ima vrlo mnogo toponima koji nekada jesu veliki gradovi, nekada udaljena mesta, nekada su simbolički važni prostori kulture, tradicije, religije, različitih duhovnih središta u kojima ljudi različitih usmerenja pokušavaju da nađu zrno smisla i svoj spas u današnjem svetu.
I ta vrsta promene otkriva jednu vrstu promene akcenta od socijalnog do magijskog verizma.
Istovremeno, u ovim pesmama vidimo potrebu da se vodi još jedan dijalog.
To više nije samo dijalog sa društvom, sa političkim i ideološkim okruženjem, to je potreba da se vodi jedan sadržajan dijalog sa gornjim relacijama.
Taj dijalog možemo da slutimo, da osećamo da u nekim pesmama nedvosmisleno doživljavamo.
Tu se odjednom uključuju različite duhovne relacije…
Drama subjekta koja je bila oličena u Uljarevićevoj poeziji 80-ih i 90-ih godina jeste drama subjekta koji je pod represijom društva u kojem živi; a u pesmama iz poslednje dve decenije mi vidimo susrete sa najsloženijim duhovnim pitanjima i drama subjekta više nije samo drama njegovog neposrednog političkog okruženja, odjednom vidimo da je ceo svet u jednoj vrsti velike promene, u jednoj velikoj izmeštenosti iz stvarnog i očekivanog poretka i vidimo da taj svet u kome živimo i u globalnim i u lokalnim razmerama jeste svet u kome ima mnogo nezadovoljstva, ali jeste istovremeno i svet u kome se ne može pronaći nikakva vrsta utočišta.
Utočište sad traži u tim duhovnim, prosvetljujućim mestima, u duhovnim vrednostima, otuda recimo jednu takvu vrstu harmonizujuće snage i jednu takvu vrstu unošenja vapijućeg, potrebnog smisla u savremeni, naš svet pesnik pronalazi recimo u knjizi Škola odučavanja u jednoj vrsti istraživanja svetogorskih prostora, tajni, svetogorskih mudraca i onda Sveta gora odjednom postaje prostor i svet potpuno drugačiji od naših prostora i našega sveta...
Koliko god bile promene u Uljarevićevoj poeziji od tog ranopronađenog sveta emotivne ispunjenosti u Britvi preko socijalnog verizma, do magijskog verizma, mi zapravo vidimo da on kao da piše jednu jedinstvenu knjigu, a ta knjiga je Gradivo” - zaključio je na kraju Gojko Božović ističući da je ta knjiga rijetko i probrano pjesničko iskustvo i svjedočanstvo o velikim izazovima pred kojima se nalazio pjesnik, ali i naša savremena književnost.

Pjesnik Radomir Uljarević je na zadovoljstvo publike, poklonika prave poezije, čitao stihove iz Gradiva praveći jedan hronološki presjek iz ove zbirke izabranih i sabranih stihova od 1978. do 2018. godine.